EEN PEDOFIELE BOM ONDER DE KATHOLIEKE KERK

DE STANDAARD TROTTOIR
16/04/2005

EEN PEDOFIELE BOM ONDER DE KATHOLIEKE KERK
Ze hebben nog niets geleerd

Johan Depoortere

In de Verenigde Staten is de laatste jaren enorme opschudding ontstaan over seksueel misbruik van kinderen door katholieke priesters en de manier waarop de kerk dat verborgen heeft gehouden. Rome kan niet langer doen alsof zijn neus bloedt. Maar veel slachtoffers vinden dat de kerk de pedopriesters een hand boven het hoofd houdt. ,,Ofwel wil het Vaticaan ons bewust beledigen ofwel hebben ze alle contact met de realiteit verloren.''

GARY, een leuke jongen uit een groot katholiek gezin, is elf als hij de bijzondere aandacht van E.H. Joe Birmingham begint te genieten. Father Birmingham is pastoor in de Saint Michael-parochie in Lowell, een arbeidersstadje in de buurt van Boston. Gary is misdienaar en mag met de eerwaarde gaan tennissen: ze hebben de hele court voor hun tweeën. Zijn moeder heeft hem gezegd: ,,Je moet zeker meegaan, het gebeurt niet elke dag dat een priester bijzondere belangstelling voor je vertoont.'' Na het tennissen stelt pastoor Birmingham Gary voor zijn schouders en zijn rug te masseren: ,,Ik weet dat je nooit eerder hebt getennist, maar dat doen we achteraf altijd.'' Daarna zegt father Birmingham dat ze op de weegschaal moeten gaan staan - ze zijn allebei naakt op hun shorts na. Maar ook die moeten uit, want het kan op die enkele grammetjes aankomen. Gary voelt dat er iets niet klopt en is opgelucht als hij mag gaan douchen. Maar dan komt de priester zijn douchecabine binnen. Hij voelt father Birminghams handen over heel zijn lichaam. Hij wordt voor de eerste keer verkracht.

Roofdieren
In het bisdom Boston, de grootste katholieke kerkprovincie van de Verenigde Staten, zijn de naschokken van het pedofilieschandaal dat drie jaar geleden de hele Amerikaanse kerk op haar grondvesten deed daveren, ook vandaag nog voelbaar. Zo werd begin deze maand nog de voormalige priester Robert Burns opgepakt. Hij is een van de beruchte pedofiele 'priester-roofdieren' die in de jaren tachtig en negentig de parochies onveilig maakten. Tientallen jaren hebben ze op grote schaal en vrijwel ongestoord jongens misbruikt. Het ging dus niet - zoals de kerkelijke leiders altijd lieten uitschijnen - om een paar rotte appels in de mand, maar om duizenden priesters en tienduizenden slachtoffers. De Amerikaanse conferentie van katholieke bisschoppen maakte in februari deze cijfers bekend: 5.148 priesters zijn sinds 1950 op een geloofwaardige manier beschuldigd voor het molesteren van 11.750 minderjarigen. Meer dan 700 priesters zijn uit het ambt verwijderd. De kerk heeft ongeveer een miljard dollar betaald aan schadevergoedingen en advocatenkosten. De schandaalsfeer bereikte een hoogtepunt in 2002, toen The Boston Globe systematisch met onthullingen kwam die de kerkelijke autoriteiten in het nauw brachten, maar door de dood van paus Johannes Paulus II lijkt het alsof alle oude wonden weer worden opengereten.

,,Ze hebben nog altijd niets geleerd'', zegt Gary Bergeron. Met 'ze' bedoelt hij de leiding van de katholieke kerk, zowel in Boston als in Rome. Meer dan dertig jaar heeft hij gezwegen, maar de laatste drie jaar heeft hij zich ontpopt tot de welsprekende woordvoerder van vele tientallen anderen, die in grote trekken hetzelfde verhaal vertellen: dat van een sympathieke priester die het vertrouwen heeft van zowel ouders als kinderen, die activiteiten organiseert in het jeugdhuis en de jongeren meeneemt op sportweekends en vakantietrips, en die zijn populariteit en gezag misbruikt om jongens te verkrachten. In het geval van Gary Bergeron was zijn naam Joseph 'Joe' Birmingham. The Boston Globe heeft er meer dan wie of wat ook voor gezorgd dat de kerkelijke autoriteiten niet langer konden doen alsof hun neus bloedde. De kerk werd ertoe verplicht maatregelen te nemen om de schade te beperken en herhaling in de toekomst zoveel mogelijk te voorkomen. Vroeger huldigde de kerk het principe 'horen, zien en vooral zwijgen'. Waar het nodig was, werden slachtoffers omgekocht om hun mond te houden en priesters werden van de ene parochie naar de andere doorgeschoven. Heel vaak hadden de parochianen geen idee wat voor vlees ze in de kuip hadden tot er weer een misdienaar - een enkele keer ook een meisje - in de sacristie werd verkracht of tot seksuele handelingen werd gedwongen die hem of haar de rest levenslang complexen en psychologische kwellingen zouden bezorgen.

Kerkvervolging
Kardinaal Bernard Law, de toenmalige aartsbisschop van Boston, wist perfect wat zich in de sacristieën, jeugdhuizen en katholieke scholen afspeelde, maar hij zweeg als het graf. Noch de ouders van mogelijke slachtoffertjes noch de gerechtelijke autoriteiten mochten weten dat hun priester zich schuldig maakte aan crimineel gedrag. De slachtoffers die toen al naar buiten kwamen met hun verhalen, werden uitgemaakt voor leugenaars en afpersers of werden met zwijggeld wandelen gestuurd. De verkrachter van Gary Bergeron was niet aan zijn proefstuk toe: Saint Michael was zijn derde parochie. Ook Johannes Paulus II was op de hoogte, maar ook hij besloot de zaak te minimaliseren. Het was allemaal sensatie in de Amerikaanse media, liet het Vaticaan weten. En als er al misbruiken waren, dan waren dat die paar rotte appelen. Kardinaal Oscar Rodriguez Maradiaga, de aartsbisschop van Honduras en kandidaat voor de opvolging van de paus, noemde de aandacht voor het seksschandaal in de Amerikaanse pers zelfs een vorm van kerkvervolging, die hem deed denken aan de tijden van Nero en Diocletianus, en recenter Hitler en Stalin. Maar toen de ene na de andere priester of ex-priester door Amerikaanse rechtbanken werd veroordeeld, moesten er wel maatregelen komen.

De paus riep zijn vriend kardinaal Law naar Rome en gaf hem een baan als rector van de Santa-Maria-Maggiorekerk, een van de grootste en belangrijkste in de heilige stad. Helemaal geen straf, maar een bevordering, zegt Walter Cuenin, de pastoor van de parochie Onze-Lieve-Vrouw Hulp van de Christenen in Newton, een voorstad van Boston. Cuenin is een van de parochiepriesters die er altijd voor hebben gepleit om het probleem van de seksuele roofdieren in hun midden niet onder het tapijt te vegen, zoals de hiërarchie deed. Met enkele tientallen collega's ondertekende hij een petitie waarin ze het ontslag van Law vroegen. Nu ziet pastoor Cuenin samen met veel andere gelovigen in Boston met grote bitterheid hoe Law een stem zal hebben in de keuze van de volgende paus. ,,Bernard Law was zelf niet bij het seksschandaal betrokken, maar als aartsbisschop was hij de grote verantwoordelijke'', zegt Cuenin. ,,Hij had beter spontaan ontslag kunnen nemen, zoals dat in het bedrijfsleven gebeurt: als het fout gaat in het bedrijf, moet de CEO opstappen.'' Wat de zaak in de ogen van de Amerikaanse katholieken nog erger maakt, is dat kardinaal Law in Rome een van de traditionele negen rouwdiensten voor de overleden paus mocht opdragen. Een paar vertegenwoordigers van slachtoffers van het seksueel misbruik trokken speciaal naar Rome om daartegen te protesteren. Het is alsof hij zout in de wonde van de slachtoffers wil wrijven, zei een van hen over de voormalige aartsbisschop. ,,Ofwel wil het Vaticaan ons bewust beledigen ofwel hebben ze alle contact met de realiteit verloren'', zei Anne-Barnett Doyle tegen The Boston Globe . Doyle verspreidt via de website bishop-accountability.org de documenten over het seksschandaal die onder andere tot het ontslag van Law hebben geleid. FaillietKristin Fay windt er geen doekjes om: ,,Law is naar Rome geroepen maar hij hoort in de gevangenis te zitten.'' Fay is een van de enkele dozijnen gelovigen die al een halfjaar lang hun kerk in Sudbury bezetten. Hun Sint-Anselmusparochie wordt met sluiting bedreigd en dat willen ze tot elke prijs voorkomen. Zes andere kerken worden in het bisdom om dezelfde reden bezet. Dat kerken en parochies moeten sluiten, is een van de gevolgen van het seksschandaal. Het bisdom moest reusachtige schadevergoedingen betalen aan tientallen slachtoffers en is daardoor zo goed als failliet. Bovendien zijn door het schandaal de katholieken minder dan voorheen geneigd geld in de collecteschaal te gooien of het bisdom met een vette cheque te steunen.

Ook het vertrouwen in de kerkleiding is na het schandaal nog lang niet hersteld. In de plaats van kardinaal Law is de franciscaan Sean O'Malley gekomen, maar die heeft de aanvankelijke goodwill bij de gelovigen helemaal verspeeld, onder andere door kat en muis te spelen met de kerkbezetters, die vergeefs om een open dialoog vroegen. Paradoxaal genoeg heeft het seksschandaal ook tot gevolg gehad dat de actieve leken in de kerk een veel prominenter rol zijn gaan spelen. In de parochie Saint Albert The Great, in Weymouth, komen de gelovigen twee keer per dag naar een eucharistieviering waar geen priester aan te pas komt. Ook Saint Albert's stond op de lijst van tachtig parochies die volgens het aartsbisdom dicht moesten. De parochiepriester werd overgeplaatst, maar de gelovigen reageerden furieus. Ze bezetten de kerk en voerden actie tot het aartsbisdom op zijn beslissing terugkwam en de kerk aan de parochianen teruggaf. Maar de priester komt niet terug, en dus regelen de leken alle kerkzaken zelf, en af en toe laten ze een priester komen om voor te gaan in een 'officiële' eucharistieviering en om de andere sacramenten toe te dienen. ,,Dat is ongetwijfeld het model voor de lekenkerk van de toekomst'', zegt Collin Riley, de woordvoerder van de bezetters. ,,We hebben nu twee keer zoveel diensten per dag als voorheen, maar het aartsbisdom sluit liever kerken dan ze aan de gelovigen over te laten.''

Excuses
Toen Gary Bergeron na al die jaren zwijgen met zijn verhaal naar buiten kwam, ontdekte hij dat hij niet alleen was, zoals hij altijd had gedacht. Ook zijn jongste broer was een slachtoffer van Birmingham, en twintig jaar daarvoor was zijn vader door een andere priester verkracht. Op de begrafenis van zijn jongste zus - op 23-jarige leeftijd aan kanker gestorven - stelde Gary tot zijn ontzetting vast dat priester Birmingham een paar meter van haar graf begraven lag. Gary Bergeron heeft zijn verhaal neergeschreven in een boek dat hij in eigen beheer uitgeeft: Don't call me a victim . Hij wil geen slachtoffer meer worden genoemd, omdat hij eindelijk met zijn verleden in het reine is gekomen. Maar hij heeft een zware prijs betaald: 22 keer verhuisd, twee echtscheidingen, problemen met alcohol en drugs, nooit langer dan een paar maanden een baan kunnen houden. Seksueel misbruik raakt een kind tot in zijn ziel, zegt hij, en dat kun je niet begrijpen, behalve in een persoonlijk gesprek. Gary geloofde dat ook de paus alleen maar na zo'n gesprek zou begrijpen waar het over gaat en hij trok samen met zijn vader naar Rome. Maar een persoonlijk onderhoud met Johannes Paulus kwam er niet. Wel een lang gesprek met een hoge functionaris van het Vaticaan. De paus wist maar een deel van de waarheid, gelooft Gary nog altijd, anders had hij veel meer gedaan. Een Italiaanse journalist kon een heel boek vullen met uitspraken van de paus waarin die zijn excuses aanbiedt voor de fouten van de kerk in het verleden: excuses aan de joden, de moslims, de wetenschappers, de vrouwen, noem maar op. Maar de slachtoffers van het seksuele misbruik door priesters komen niet op de lijst voor. Johannes Paulus heeft weliswaar zijn bedroefdheid uitgedrukt over het gedrag van sommige priesters, maar toen de Amerikaanse bisschoppen zelf drastische maatregelen voorstelden, was de paus ineens weer meer bezorgd om de rechten van de priesters die in de beklaagdenbank terecht dreigden te komen. Je zou als katholiek voor minder het instituut met walging de rug toekeren. Gary Bergeron heeft dat niet gedaan. Hij is nog altijd een overtuigde katholiek, ook al is hij niet te spreken over het gedrag van de kerkelijke leiders. Hij heeft vrede gevonden met zichzelf, zegt hij, maar hij wil dat de katholieke kerk eindelijk begrijpt wat de pedofiele priesters hebben aangericht en nog aanrichten Veel van de 'overlevenden', zoals hij ze noemt, hebben zelfmoord gepleegd, sommigen van hen zijn dakloos of leven in hun auto, het leven van velen is voor goed ontwricht. ,,Ik wil de katholieke kerk niet afbreken'', zegt Gary Bergeron, ,,ik wil ze helpen in het reine te komen met het verleden, want als je geen vrede hebt met het verleden, hoe kun je dan zelfs maar denken aan de toekomst?'' Daarom wil hij straks ook met de nieuwe paus gaan praten. De vraag is of de man die straks op de stoel van Petrus zit, in tegenstelling tot zijn voorganger wel zal willen luisteren.
©Copyright De Standaard

johan@noswash.com